Τι ισχύει για το σταυρό προτίμησης, τα άκυρα και τα λευκά ψηφοδέλτια

Σύμφωνα με την εκλογική νομοθεσία και τις πρόσφατες εγκυκλίους

Με αφορμή τις συζητήσεις που λαμβάνουν χώρα τις τελευταίες ημέρες αναφορικά με τον προβλεπόμενο τρόπο δήλωσης της προτίμησης των ψηφοφόρων επί του ψηφοδελτίου του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου, σας παρουσιάζουμε έναν σύντομο οδηγό αναφορικά με τα άκυρα και τα λευκά ψηφοδέλτια, με γνώμονα πάντα τη σχετική νομοθεσία και νομολογία, αλλά και τις οδηγίες του υπουργείου Εσωτερικών.
Υπενθυμίζουμε ότι το ψηφοδέλτιο θα έχει την εξής μορφή:

Σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 5 του Ν. 4023/2011, «ο ψηφοφόρος εκφράζει την προτίµησή του επί του τιθέµενου µε το δηµοψήφισµα ερωτήµατος θέτοντας, παραπλεύρως της απάντησης που προκρίνει, σταυρό».

ΑΚΥΡΟ
Σύμφωνα με επίσημο έγγραφο (link is external)του Υπουργείου Εσωτερικών, κατά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου, ο ψηφοφόρος δηλώνει την προτίµησή του σηµειώνοντας στο ψηφοδέλτιο σταυρό προτίµησης είτε εντός του τετραγώνου που βρίσκεται κάτω από κάθε απάντηση είτε παραπλεύρως του κειµένου της κάθε απάντησης, δεξιά ή αριστερά αυτής, µε µελάνι µαύρης ή γαλάζιας απόχρωσης.
Προκειµένου, μάλιστα να διευκολυνθούν οι πολίτες και να αποφευχθούν κατά την ψηφοφορία καθυστερήσεις το υπουργείο ζητά να τοποθετηθεί στην αίθουσα ψηφοφορίας του δηµοψηφίσµατος της 5ης Ιουλίου 2015 θα πρέπει να τοποθετηθεί υπό µορφή αφίσας έντυπη ένδειξη µε το εξής περιεχόµενο: «Τίθεται σταυρός προτίµησης»
Με απλά λόγια, οι κατευθύνσεις του υπουργείου Εσωτερικών είναι να γίνονται δεκτά ως έγκυρα τα ψηφοδέλτια όπου σημειώνεται ΣΤΑΥΡΟΣ.
Η θέση αυτή του υπουργείου επιβεβαιώθηκε και με νεότερη εγκύκλιό του (25/2.7.2015 (link is external)), στην οποία τονίζεται ότι η τοποθέτηση του σταυρού εκ µέρους του εκλογέα είτε εντός του τετραγώνου που βρίσκεται κάτω από κάθε απάντηση είτε παραπλεύρως του κειµένου της κάθε απάντησης, δεξιά ή αριστερά αυτής, δεν θίγει την εγκυρότητα του ψηφοδελτίου.
Μια πιο στενή ερμηνεία επί του ζητήματος υιοθετεί ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωσή (link is external) του.
Τι συμβαίνει όμως αν, αντί για σταυρό, σημειωθεί τικ (√) ή χ;
Σύμφωνα με τις επίσημες οδηγίες προς τους δικαστικούς αντιπροσώπους από τους περισσότερους Εφόρους και λαμβάνοντας υπόψιν τη σχετική νομολογία του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου, είναι αρκετά ασφαλές να ειπωθεί ότι η σήμανση τικ (√) καθιστά το ψηφοδέλτιο άκυρο, ενώ για τη σήμανση χ εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια της εφορευτικής επιτροπής το αν θα θεωρηθεί άκυρο ή όχι.
Βασική αρχή, άλλωστε, για τη διεξαγωγή των ψηφοφοριών είναι η ερμηνεία της βούλησης του ψηφοφόρου ενώ, όπως τονίζει το υπουργείο Εσωτερικών, «οι διατάξεις που προβλέπουν ακυρότητα των ψηφοδελτίων κατά την ψηφοφορία, θα πρέπει να εφαρµόζονται µόνο στις περιπτώσεις εκείνες, όπου σαφώς προκύπτουν ελαττώµατα, που βάσιµα µπορεί να θεωρηθεί ότι οδηγούν στην παραβίαση του απορρήτου της ψηφοφορίας και όχι οποιαδήποτε - έστω και ελάχιστη - απόκλιση από την κανονική µορφή του ψηφοδελτίου».
Ακολουθώντας τη λογική αυτή, μπορεί να γίνει δεκτό ότι η σήμανση τικ (√) παραβιάζει το απόρρητο, αποκλίνοντας σημαντικά από τις οδηγίες του υπουργείου για τη σήμανση με σταυρό.
Το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί, κατά τη γνώμη μας, για την ένδειξη χ, ιδίως δεδομένης της συμμετοχής ηλικιωμένων ανθρώπων στη διαδικασία.
Το θέμα έχει προκαλέσει συζητήσεις σε νομικούς κύκλους, ενώ αναμένεται επίσημη ανακοίνωση του υπουργείου Εσωτερικών. Εάν και εφόσον εκδοθεί, θα υπάρξει άμεση ενημέρωση από το Lawspot.
Σε κάθε περίπτωση, συνιστούμε στους ψηφοφόρους να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του υπουργείου Εσωτερικών, σημειώνοντας σταυρό προτίµησης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η εγκυρότητα της ψήφου τους, αλλά και να μη δημιουργηθούν προβλήματα κατά την καταμέτρηση.
Ο οδηγός του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών προβλέπει τα εξής:
αα) Έχει κριθεί ως άκυρο το ψηφοδέλτιο που:
a.- Έφερε σταυρό πράσινου χρώματος (ΑΕΔ 38/95 ΔιΔιΚ 4, 949) ή οποιουδήποτε άλλου χρώματος (πέρα από το επιτρεπόμενο μαύρο ή γαλάζιο) (ΑΕΔ 11/2011, ΑΕΔ 1/2009, 37/2008, 16/2005, 9/2001, 26/1999).
b.- Ήταν κομμένο κατά την άνω αριστερή γωνία του (ΑΕΔ 38/1995).
c.- Έφερε γραμμή πλαγίως και καθέτως γραμμένη με μπλέ στυλό (AΕΔ 38/95).
d.- Έφερε ημισέληνο σε σχήμα παρένθεσης, εμπρός από το όνομα υποψηφίου (ΣτΕ 1260/2000).
e.- Έφερε αρχικά υποψηφίου ή αστερίσκο αντί σταυρού (ΑΕΔ 9/2001, ΔΕφΑ 3724/1986 ΕλΔ 28, 218) ή V (ΑΕΔ 9/2001, ΣτΕ 1322/2000).
f.- Έφερε σταυρό μέσα σε κύκλο (ΑΕΔ 9/2001) ή σε άλλη θέση του ψηφοδελτίου, και όχι δίπλα σε όνομα υποψηφίου (ΑΕΔ 11/2011,
g.-Έφερε στίγματα, προσδιοριστικά της ταυτότητας του εκλογέα (ΑΕΔ 26/94 ΔιΔικ 7, 361).
h.- Έφερε κηλίδα από μελάνη στο διάκενο μεταξύ ονόματος και επωνύμου υποψηφίου (ΣτΕ 1400/2000).
i.- Έφερε το χαρακτηριστικό γράμμα Χ στην οπίσθια πλευρά του (ΣτΕ 1322/2000).
j.- Ήταν διπλωμένο κατά ιδιόρρυθμο τρόπο (και όχι κατά τον συνήθη) (ΕΑ 10.070/82 ΕλΔ 24, 113).
ββ.- Αντίθετα έχει κριθεί ως έγκυρο το ψηφοδέλτιο που:
a.- Έφερε σταυρό προτίμησης σημειωμένο κακότεχνα (ΑΕΔ 38/95), ο οποίος δεν έχει τις γραμμές του εντελώς κάθετες μεταξύ τους (ώστε το σημείο να μοιάζει με Χ) ή απόλυτα ευθείες ή τις τέσσερις πλευρές του ισομεγέθεις ή (ΑΕΔ 9/2001, ΔΕφΑθ 3724/86 ΕλΔ 28, 218, ΕΑ 9719/82 ΕλΔ 24, 670), ή με περισσότερες από μία προσπάθειες (ΑΕΔ 9/2001, ΠΠΘεσ. 981/82 Αρμ. 37, 524) γιατί κατά την κοινή πείρα οι ιδιορρυθμίες αυτές και παρεκκλίσεις οφείλονται σε πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ο γραφικός χαρακτήρας κάθε ψηφοφόρου, η όρασή του, η ηλικία του, η σπουδή κατά τη χάραξη και οι ειδικές αντικειμενικές και ψυχολογικές συνθήκες κάτω από τις οποίες διεξάγεται η ψηφοφορία (ΑΕΔ 11/2011, 9/2005, 1/2009, 37/2008, 16/2005, 9/2001, 44/78, 49/78, ΣτΕ 244/2004, 343/2004, ΔΕφΑθ 3724/1986 ΕΑ 1/79, 723/79, ΔΠρ.Θεσ 18/1986 Αρμ 41, 63).
b.- Έφερε σταυρό χαραγμένο με μαρκαδόρο ή μολυβίδα (ΕΑ 9719/82).
c.- Έφερε αποτύπωμα από σταυρό προτίμησης χαραγμένο σε προηγούμενο ψηφοδέλτιο (ΕΑ 10.070/82 ΕλΔ 24, 113).
d.- Έφερε (το ίδιο ψηφοδέλτιο) σταυρούς με διάφορο χρώμα μελάνης -μαύρο και μπλέ ή γαλάζιο και μπλέ (ΑΕΔ 11/2011, 10/2009, 1/2009, 26/2001, 84/1997, ΣτΕ 3776/92 ΕΔΔΔ 38,88 με μειοψηφία, ΣτΕ 244/2004, 343/2004). ή οι σταυροί είχαν χαραχθεί με διαφορετικό τρόπο στο ίδιο ψηφοδέλτιο, όπως η θέση ενός κανονικού σταυρού και ενός σταυρού σε σχήμα Χ ή ενός κανονικού σταυρού και ενός κακοσχηματισμένου σταυρού σε διαφορετικούς υποψηφίους (αφού μάλιστα είναι σύνηθες το φαινόμενο να παρέχεται εκ των προτέρων στον ψηφοφόρο ψηφοδέλτιο με σημειωμένο τον σταυρό προτιμήσεως από το εκλογικό κέντρο του υποψηφίου και ο ψηφοφόρος να προσθέτει και άλλο σταυρό υπέρ άλλου υποψηφίου της επιλογής του), εφόσον η θέση, ο αριθμός των σταυρών ή ο τρόπος χαράξεως αυτών δεν συνδέονται, με πρόθεση αποκαλύψεως της ταυτότητας του ψηφοφόρου, δεν επάγονται ακυρότητα του ψηφοδελτίου (ΑΕΔ 11/2011, 10/2009, 1/2009, 18/2001, 26/2001, 84/1997, 54/1995).
e.- Έφερε «τυχαίες και ανεπαίσθητες» μελανιές στην πίσω πλευρά (ΑΕΔ 26/94 ΔιΔικ 7, 361).
f.- Έφερε σταυρούς προτίμησης χαραγμένους σε διάφορη πλευρά (ένα δεξιά και ένα αριστερά) ΑΕΔ 26/1999, 38/95), η σημείωση δύο συνεχομένων σταυρών από τη μία ή την άλλη πλευρά του ίδιου ή άλλου ονόματος (ΑΕΔ 11/2011).
g.- Έφερε σταυρούς προτίμησης σε περισσότερους από τους επιτρεπόμενους υποψήφιους, αλλά σε περισσοτέρους από τους μισούς υποψηφίους (ΑΕΔ 11/2011, 16/2005, 26/2001, 88/1997)
Όσα χρειάζεται να γνωρίζεται για το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου στο lawspot.gr/referendum
Άλλες περιπτώσεις άκυρων
Σύμφωνα με τις διατάξεις της εκλογικής νομοθεσίας, άκυρο είναι όποιο ψηφοδέλτιο:

• Περιέχει λέξεις, φράσεις, υπογραμμίσεις, στίγματα ή άλλα σημεία που οπωσδήποτε σημειώνονται σε οποιαδήποτε πλευρά του ψηφοδελτίου, εφόσον αποτελούν διακριτικά γνωρίσματα
• Δεν είναι έντυπο, έστω και μερικά 
• Περιέχει διαγραφές, εγγραφές ή διορθώσεις (ισχύει και για τα λευκά)
• Εκτυπώθηκε σε χαρτί, που ολοφάνερα διαφέρει στο χρώμα απ' αυτό που χορηγήθηκε από το Δημόσιο ή με τυπογραφικά στοιχεία πρόδηλα διαφορετικά στο χρώμα απ' αυτά που γενικά χρησιμοποιήθηκαν
• Έχει σχήμα ή διαστάσεις που διαφέρουν φανερά από τα προβλεπόμενα
• Περιέχεται σε φάκελο με στίγματα, σημεία ή λέξεις, σημειωμένες, εφόσον θα κριθούν σαν διακριτικά γνωρίσματα, που ολοφάνερα παραβιάζουν το απόρρητο της ψηφοφορίας
• Περιέχεται στον ίδιο φάκελο μαζί με ένα ή περισσότερα άλλα έγκυρα ή άκυρα ψηφοδέλτια.

ΛΕΥΚΟ
Σύμφωνα με την παρ. 7 του τρίτου μέρους της Εγκυκλίου 19/28.6.2015 για τη Διεξαγωγή της ψηφοφορίας, «μαζί με το φάκελο, δίνεται ένα έντυπο ψηφοδέλτιο καθώς και από ένα λευκό ψηφοδέλτιο».
Παράλληλα, το άρθρο 15 παρ. 6 του Ν. 4023/2011, προβλέπει πως «όταν δεν τίθεται σταυρός ή άλλη προβλεπόμενη ένδειξη σε έντυπο ψηφοδέλτιο, αυτό για κάθε ερώτημα χωρίς απάντηση θεωρείται λευκό»
Συνεπώς πέραν του λευκού ψηφοδελτίου, ως λευκό ψηφοδέλτιο θεωρείται και το έντυπο στο οποίο δεν υπάρχει σήμανση.

Πηγή: Lawspot.gr